Kameleony do zadań specjalnych/ Tajskie Kwiatuszki 🦎

seria happeningów, obiekt, wideo, instalacja

Kameleony do zadań specjalnych to zainicjowany przez Barbarę Grykę i Filipa Kijowskiego happeningowy projekt, w którym narzędzia sztuki – plastyka, performatywne gesty, wyobraźnia – splatają się z aktywizmem oraz solidarnościowym wsparciem walki o prawa obywatelskie i reprodukcyjne. Pod szyldem Kameleonów para artystów zrealizowała serię działań w różnych miastach Polski i Republiki Czeskiej. Rezultaty akcji Gryka i Kijowski prezentują na wystawach w formie dokumentacji, zapisów wideo i scenograficznych instalacji.

Pierwsze działania w ramach projektu były bezpośrednią reakcją na homofobiczne akcenty w polskiej kampanii prezydenckiej 2020 roku. Artyści performowali wówczas w Lublinie i Świdniku; to drugie miasto zostało ogłoszone przez konserwatywne, homofobiczne władze lokalne tak zwaną „strefą wolną od ideologii LGBT”.

Podczas akcji para artystów występowała we własnoręcznie uszytych kostiumach kameleonów, stworzeń znanych ze zdolności dostosowywania się do otoczenia i wpisywania w różne konteksty. „Jesteśmy Kameleonami do zadań specjalnych. – deklarowali – Pojawiamy się wszędzie tam, gdzie czujemy, że potrzebna jest miłość, pomoc i empatia. Poprzez nasze działania performatywne pragniemy rozweselić każdą, nawet najgorszą sytuację. Wierzymy w rozmowę, która jest w stanie przynieść zrozumienie i przekonać do wiary w równiejszy świat. Narodziliśmy się w trakcie pandemii, wykluliśmy się z jajek jako Polak wracający z Wielkiej Brytanii po Brexicie i Polka z małej wsi Końskowola, gminy, ‘wolnej od ideologii LGBT’”.

Wystąpienia Kameleonów odbywały się w przestrzeni publicznej. Ich kluczowym elementem były spotkania z ludźmi, których przyciągały barwne kostiumy; para artystów inicjowała wówczas rozmowy na temat równości, praw kobiet i mniejszości seksualnych. W Świdniku działali na ulicach miasta. W Lublinie zaaranżowali miejsce spotkań w postaci błotnego basenu nawiązującego do idei Roberta Smithsona. „Chcieliśmy odtworzyć opisane przez Smithsona miejsce – pisali artyści – co wymaga zrealizowania kilku kroków: wykopania płytkiego zagłębienia w ziemi, wypełnienia go wodą, odczekania, aż powstanie błoto, wyschnięcia, a następnie wielokrotnego powtarzania procesu. Uświadomiliśmy sobie, jak plastyczne, nietrwałe i ulotne jest błoto. Stało się ono dla nas metaforą czegoś, co pochłania wszystkie złe myśli, w czym ginie nienawiść. Chcielibyśmy, aby stworzone przez nas miejsce stanowiło pretekst do rozmowy, spotkań z mieszkańcami.”

Kolejna akcja Kameleonów przybrała formę performatywnej podróży pary artystów z Polski do Czech. Jej pierwszym etapem był Liberec. Miasto to, podobnie jak wiele innych przygranicznych miejscowości w Republice Czeskiej, jest dla polskich kobiet częstym celem tak zwanej turystki aborcyjnej.

Kontekstem projektu był potężny kryzys społeczny i gwałtowne protesty, które wybuchły w Polsce jesienią 2020 roku w obliczu dążeń konserwatywnych władz do ograniczenia dostępu kobiet do zabiegów przerywania ciąży, pomimo tego, że już wcześniej polskie regulacje w tej dziedzinie należały do najbardziej restrykcyjnych w Europie. Polityka ta kontrastuje z sytuacją w sąsiednich Czechach, w których prawo aborcyjne pozostaje liberalne.

W podróży parze artystów towarzyszyła Kinga D. – lalka symbolizująca kobiety wyjeżdżające z Polski w poszukiwaniu prawa decydowania o swoim ciele i możliwości przeprowadzania zabiegu przerywania ciąży. „Kameleony” wędrujące ulicami Liberca a potem Pragi i pchające przed sobą szpitalny wózek z „pacjentką” przyciągały uwagę przechodniów. Para artystów podejmowała z nimi rozmowy, zapraszała do wspólnej zabawy, jednocześnie informując o sytuacji w Polsce i zbierając głosy wsparcia dla kobiet walczących o pełnię praw obywatelskich i reprodukcyjnych.

Owocem akcji jest film, balansujący między dokumentem, dziennikiem podróży i psychodeliczną wizją, prezentowany na wystawach razem z fikcyjną, symboliczną bohaterką – figurą przedstawiającą Kingę D, która brała udział w działaniach artystów.

Artyści: Barbara Gryka, Filip Kijowski

Tekst: Stach Szabłowski
Fotograf Festival: No One Belongs Here More Than You, Narodowa Galeria w Pradze (CZ) 2022
Kuratorzy: Markéta Mansfieldová (CZ), Elisabeth Pichler (DE) i Tereza Rudolf (CZ)
Zdjęcia: Jan Kolský

Zdjęcia: Ignacy Tokarczuk, Waldemar Tatarczuk

Nigdy nie będziesz szła sama
Galeria Labirynt, Lublin (PL) 2021
Kurator: Waldemar Tatarczuk (PL)
Zdjęcia: Wojciech Pacewa

Instalacja: 500 x 300 x 500 cm h: 80cm

https://magazynszum.pl/wystarczy-wykopac-bagno-rozmowa-z-barbara-gryka/